Recent onderzoek toont aan dat onze hersenactiviteit met wel 55% daalt wanneer we ChatGPT gebruiken om een probleem op te lossen (MIT Media Lab, 2025). We denken minder, reflecteren minder en leren oppervlakkiger. Dat effect wordt ook wel metacognitive laziness genoemd (Fan et al., 2024): we besteden niet alleen ons denken uit, maar ook ons leerproces. Dat heeft gevolgen voor hoe we denken, maar ook voor onze motivatie. Wie zich enkel richt op het eindresultaat en zich niet meer betrokken voelt bij het leerproces, verliest makkelijk het gevoel van eigenaarschap en zingeving. Precies daarom is zelfregulerend leren vandaag belangrijker dan ooit. Alleen zo voorkomen we dat we passieve AI-gebruikers worden in plaats van actieve kenniszoekers.

Wist je dat slechts één op de vijf werkende of werkzoekende Vlamingen het afgelopen jaar een opleiding heeft gevolgd? Opmerkelijk, zeker in een tijd waarin we overspoeld worden met informatie. We grijpen vooral naar snelle content, zoals reels op social media of nieuwsflitsen die we een paar uur later alweer vergeten zijn. Maar wat doet dat met ons brein? En is er een manier om onszelf te beschermen tegen die constante stroom aan prikkels?

Kinderen tussen 2 en 5 jaar kunnen tot wel 100 vragen per uur stellen. Tenminste, als ze zich veilig en gestimuleerd voelen. Vermoeiend? Absoluut. Maar ook ongelofelijk waardevol. Want zoals Warren Berger het mooi verwoordt: vragen helpen ons denken over dingen die we nog niet begrijpen. Toch gebeurt er iets vreemds naarmate we ouder worden: we stellen steeds minder vragen. Onze nieuwsgierigheid en creativiteit drogen langzaam op. En dat is geen toeval. Een NASA-studie toonde aan dat 98% van de kleuters als creatief geniaal wordt beschouwd. Bij volwassenen? Nog maar 2%. Wat verliezen we onderweg? Waarom leren we af om nieuwsgierig te zijn en vragen te stellen? En vooral: hoe kunnen we dat opnieuw activeren?

We gebruiken het woord slim behoorlijk vaak. Iemand die snel redeneert, veel weet of goed scoort op een test, bestempelen we al snel als intelligent. Maar wat meten die tests eigenlijk? En zegt dat wel iets over hoe iemand presteert in een kennisjob? Verrassend genoeg leren Braziliaanse straatkinderen ons iets waardevols over intelligentie. Ze tonen dat slim zijn niet altijd draait om abstracte logica of diploma’s, maar ook om aanpassingsvermogen, leren in de praktijk en het toepassen van kennis in een specifieke context.

We staan te weinig stil bij zelfsturend leren. Natuurlijk, er is de voorbije jaren veel onderzoek naar gedaan en het krijgt ook wel aandacht, vooral in contexten waar resultaten en prestaties centraal staan. Maar zelfsturendheid draait om meer dan doelen halen of efficiënt zijn. Je kan het niet los zien van diepgaande persoonlijke groei, van transformationeel leren. We willen dat onze collega’s zelfstandiger worden in hun leerproces, maar dan moeten ze ook leren hóe ze dat kunnen doen. En dat is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Voor sommigen is nieuwsgierigheid een natuurlijke drijfveer. Ze duiken meteen in een nieuwe tool of een onbekend concept, gewoon omdat ze het willen begrijpen. Anderen wachten liever even af. Ze kijken wat een meer ervaren collega ervan vindt, of wachten op feedback. Ook dat is begrijpelijk. Maar net daar wringt het: zolang we blijven wachten op een duwtje van buitenaf, blijft echt leren iets externs, en geen proces dat van binnenuit komt.